رسیدن به اهداف و تحقق کسب و کار‌های بزرگ به تنهایی بسیار سخت است و ایجاد یک مجموعه به صورت شرکت که در آن اهداف شرکاء مشترک باشد یک مسیر تسهیل کننده است. از دیر باز شراکت و انجام امور به صورت توافقی در بین بشر رواج داشته است. اما از جایی به بعد این همکاری‌ها قانونمند شده‌اند و تحت عناوین و زیر مجموعه‌های مشخص به فعالیت می پردازند. مانند شرکتهای نسبی، تضامنی، سهامی خاص و عام و شرکتهای تعاونی. هر کدام از این مجموعه‌ها دارای اصول، قوانین و ساختار مشخصی هستند. مجموعه ثبت کسرا در این مطلب به صورت اختصاصی به شرکتهای تعاونی می پردازد که اصلا تعریف این شرکت‌ها چیست، چه شرایط و اهدافی دارند، تعداد و تعامل شرکاء چگونه است، سرمایه آورده به چه میزان و از چه نوعی می‌باشد و قوانین تجاری و مالیاتی آنها به صورت مشخص می‌گردد. پس در ادامه ما را همراهی کنید تا به بررسی تمام این موارد بپردازیم.
تعریف شرکت تعاونی
درست است که همراه نام تعاونی عبارت شرکت ذکر می‌شود ولی نوع فعالیت و عملکرد آن با سایر شرکت‌ها متفاوت می‌باشد. این شرکت‌ها هدف متمرکزی روی سرمایه گذاری و دریافت سود ندارند بلکه به شیوه تامین کننده و عاملی برای رفاه حال شرکاء فعالیت می‌کنند. به بیان ساده می‌شود شرکت تعاونی را اینگونه تعریف کرد که : شرکتی متشکل از اشخاص حقیقی که در زمینه تولید و توزیع فعالیت می‌کند و دارای هدف گذاری بهبود وضع اقتصادی، ایجاد رفاه و تامین نیازمندی‌های اعضا می‌باشد و بیشتر در شرایط دشوار اقتصادی از این شرکت‌ها استفاده می‌شود که پشتوانه‌ای برای افزایش قدرت خرید و ایجاد خدمات پوششی باشد.
در ماده 1 قانون شرکتهای تعاونی بیان شده است که شرکت تعاونی یک شرکت با توانایی فعالیت در مدت نامحدود است و به پاسخگویی نیاز شرکاء می‌پردازد و در جهت بهبود وضع مادی و اجتمای آنان می‌تواند در یک یا چند شاخه فعالیت داشته باشد.
تعداد شرکاء در یک شرکت تعاونی
شما برای تشکیل هر شرکتی نیاز به اعضای اصلی و شروع کننده دارید که به عنوان شریک فعالیت شرکت را آغاز کنند. طبق قانون اعضاء (شرکاء) فعال در یک شرکت تعاونی حداقل باید هفت نفر باشند. این تعداد حداقلی شرکاء است، اما در مورد تعداد حداکثری قانون منعی قرار نداده است و تعداد شرکاء می‌تواند تا هر تعدادی نامحدود باشد.
تعریف قانون تجارت از انواع شرکتهای تعاونی
قانونتجارت در بند هفتم ماده 20 بیان می‌دارد که شرکتهای تعاونی شامل دو دسته فعالیت کلی می‌باشند : الف) شرکتهای تعاونی تولید “ماده 190 قانون تجارت” : شرکتی است که بین عده‌ای از ارباب حرف تشکیل می‌شود و شرکاء مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیا یا اجناس به کار می‌برند.
ب ) شرکتهای تعاونی مصرف : شرکتی است که برای مقاصد ذیل تشکیل می شود :”ماده 192 قانون تجارت”
1- فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگانی اعم از این که اجناس مزبوره را شرکاء ایجاد کرده یا خریده باشند.
2- تقسیم نفع و ضرر بین شرکاء به نسبت خرید هر یک از آنها .
البته دسته دیگری از شرکتهای تعاونی بر حسب نیاز جامعه تشکیل شدند که از آنها به عنوان شرکتهای تعاونی توزیعی نام برده می‌شود. این شرکتهای تعاونی جزء دسته تجاری محسوب نمی‌شوند و به رفع نیاز مشاغل تولیدی یا مصرفی می‌پردازند تا کاهاش هزینه‌ها و قیمت‌ها را برای شرکاء فراهم آورند.
تقسیم بندی شرکتهای تعاونی توسط قانون شرکتهای تعاونی
قانون شرکتهای تعاونی در تبصره ماده 27 بیان می‌کند که شرکتهای تعاونی توزیع به عنوان تامین کننده نیازمندی‌های اقشار مختلف از جمله روستاییان، عشایر، کارگران و کارمندان، بالاترین اولویت را برای دریافت سهمیه کالا و حمایت‌های دولتی و بانکی برخوردار هستند و عملا شرکتهای تعاونی توزیعی را پشتیبان شرکتهای تعاونی تولید و مصرف می‌داند. پس از دید قانون تعاون سه نوع شرکت تعاونی داریم :
الف) شرکت تعاونی تولید: ماده 26 قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی بیان می‌کند که شرکت تعاونی تولید، شرکت‌هایی هستند که در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت، معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و مانند این ها فعالیت می نمایند.
ب) شرکت تعاونی مصرف: ماده 79 قانون شرکتهای تعاونی بیان می‌کند که شرکت تعاونی مصرف برای تهیه انواع کالاهای مصرفی به منظور تامین نیازمندی های اعضا و خانواده‌های آنان، همچنین برای انجام تمام یا قسمتی از خدمات ذیل و امثال آن نشکیل می‌شود :
1- تهیه آب مشروب
2- تامین وسایل توزیع گاز
3- تامین وسایل توزیع برق
4- خدمات بهداشتی و درمانی
5- تدارک وسایل حمل و نقل
6- ایجاد باشگاه‌ها و رستوران‌ها
7- تاسیس انواع آموزشگاه‌ها
پ) شرکت تعاونی توزیعی : این شرکت‌ها پوشش دهنده دو هدف اصلی در زمینه تعاونیهای تولید و مصرف می‌باشند. یکی رفع نیاز مشاغل تولیدی یا مصرفی است و همچنان که گفتیم پشتیان آنها می‌باشند. دیگری رفع نیاز روستاییان، عشایر، کارگران و کارمندان برای گرفتن سهمیه کالا و حمایت‌های دولتی و بانکی می‌باشد.
دسته بندی دیگری نیز طبق ماده۲ دستورالعمل تشکیل تعاونی‌ها بیان شده است که در آن شرکتهای تعاونی بر اساس عضویت تقسیم بندی شده‌اند:
الف) شرکت تعاونی عام: در این نوع شرکت، عضویت برای همه آزاد می‌باشد و موسسین یا شرکت ملزم است برای تأمین قسمتی از سرمایه اولیه و همچنین افزایش سرمایه شرکت، سهام آن را به عموم عرضه نمایند.
ب) شرکت تعاونی خاص: در این نوع شرکت، عضویت منحصرا برای یک گروه خاص تعریف شده است، مانند: کارمندان، کشاورزان، کارگران، دانشجویان، ایثارگران، زنان، مشاغل خاص و …. که در صورت داشتن شرایط تعریف شده از سوی افراد متقاضی عضویت، شرکت تعاونی باید به پذیرش و عضو گیری افراد اقدام کند.
نحوه نام گذاری شرکتهای تعاونی
شما وقتی به صورت شرکت فعالیت می‌کنید در هر شاخه از انواع شرکت‌ها، باید توجه داشته باشید که همراه اسم انتخاب شده حتما نوع شرکت باید در همه جا ذکر شود. برای مثال شما یک شرکت تعاونی راه اندازی کرده‌اید و اسم مناسب را برگزیده‌اید، حالا باید در روی تابلو، سربرگ و هر جایی که نام شرکت بیان می‌شود به صورت شرکت تعاونی ….. ذکر شود.
میزان سرمایه اولیه و ارزش سهام روز در شرکت تعاونی
شما برای ایجاد و راه اندازی هر نوع شرکت یا فعالیت تجاری نیاز به سرمایه اولیه دارید که جامعه هدف به ضمانت آن سرمایه اولیه همراه شما شود. آورده مالی و سرمایه اولیه چه به صورت نقدی و چه به صورت غیر نقدی توسط هیئت مدیره برآورد می‌شود و مقدار آن در اساسنامه شرکت باید ذکر شود. زمانی شما به ثبت و تشکیل یک تعاونی می‌توانید اقدام کنید که حداقل یک سوم سرمایه آن تأدیه و چنانچه بصورت نقدی و غیر نقدی باشد تقویم و تسلیم شده باشد. برای شرکتهای تعاونی سرمایه گذاری مبلغ 1،000،000،000ریال به عنوان حداقل سرمایه در نظر گرفته شده است.
تمام اعضای تعاونی می‌بایست مبلغی را که در قرار داد متعهد شده‌اند تا مدت مشخص و کمتر از دو سال تادیه نمایند. همچنین هر عضو می تواند حداکثر صاحب ۳۰ درصد سهام کل سرمایه تعاونی باشد.
شرکتهای تعاونی می‌توانند به صورت داوطلبانه به تشکیل اتحادیه تعاونی بپردازند که حداقل به هفت عضو نیاز می‌باشد. هر شرکت تعاونی فقط در یک اتحادیه تعاونی می‌تواند عضو باشد. اتحادیه‌های استانی و شهرستانی می‌توانند به صورت اجماع اتحادیه مرکزی تشکیل بدهند. البته اگر شما در شرکت تعاونی خود تعدد هدف و موضوع اجرایی داشته باشید می‌توانید در اتحادیه‌های متناسب با موضوع عضو شوید.
در شرکت تعاونی تولید یا مصرف اگر مطابق اصول شرکتهای سهامی تشکیل شود، حداقل قیمت سهام ده ریال خواهد بود و امکان رای بیشتر از یکی در جلسات برای هیچ کدام از شرکاء فراهم نیست.
نکات و مواردی که در زمینه اعضاء، رعایت آن برای شرکت تعاونی الزامی می‌باشد.
برای هر نوع شرکت و مجموعه‌ای قوانینی در نظر گرفته می‌شود که مجموعه باید به رعایت آنها خود را ملزم بداند. در همین زمینه ماده 3 دستور العمل تشکیل تعاونی‌ها به کسانی که می‌خواهند به صورت یک شرکت تعاونی فعالیت کنند بیان می‌دارد که در انواع شرکت‌ها و اتحادیه های تعاونی تعداد اعضاء در زمان ثبت و دوران فعالیت باید طبق طرح تأسیس و تغییرات بعدی آن بوده و رعایت موارد زیر الزامی است:
الف) حداقل تعداد اعضاء در زمان ثبت و دوران فعالیت شرکتهای تعاونی نباید از ۷ نفر عضو کمتر باشد
ب) در شرکتهای تعاونی اشتغالزا که به منظور ایجاد اشتغال تولیدی یا خدماتی با استفاده از کمک‌های دولتی برای اعضاء تشکیل می‌شوند . تعداد اعضاء بایستی حداقل معادل ۵۰% مشاغل دائمی طرح تعاونی باشد.
ج) در شرکتهای تعاونی که بدون استفاده از کمک‌های دولتی و یا با هدف سرمایه گذاری تشکیل می شوند و حداقل ۵۰% سرمایه گذاری طرح توسط اعضاء تأمین می‌گردد. رعایت بند (ب) الزامی نمی‌باشد.
د) حداکثر تعداد اعضاء در تعاونیهای مسکن (تأمین مسکن اعضاء) متناسب با اهلیت ( دانش و تجربه) مدیران تعاونی بنابه تشخیص ادارات کل تعاون تعیین می‌گردد.
هـ) رعایت تبصره ۲ ماده ۲ دستورالعمل تشکیل تعاونی‌ها در خصوص تعاونیهای فوق الذکر الزامی نمی‌باشد.
فعالیت شرکت های تعاونی چند منظوره به چه شکل است؟
این شرکت‌ها در کنار موضوع هدف اولیه خود می‌توانند در زمینه‌های دیگر و موضوعات متفاوت نیز فعالیت داشته باشند. برای مثال وقتی یک شرکت تعاونی کشاورزی در راستای رفع مشکلات مسکن نیز اقدام کند و شاخه موضوعی مسکن را نیز انجام دهد، تبدیل به شرکت چند منظوره می‌شود.
شرکتهای تعاونی فرا استانی چیست؟
به شرکت‌هایی که دارای اعضا از سایر استان‌های دیگر نیز باشند و همچنین حداقل 500 عضو در آن شرکت سهام دار باشند. شرکت تعاونی شما وقتی در ردیف شرکت تعاونیهای فرا استانی قرار گرفت، می‌توانید مجامع خود را به صورت دو مرحله‌ای برگزار کنید.
تشکیل و اداره شرکت تعاونی
شرکتهای تعاونی به دو شکل تشکیل می‌شوند یا به صورت مجموعه‌ای از سهام اعضا می‌باشند و یا طبق اساسنامه‌ای مصوب شکل می‌گیرند.این مورد دقیقا در ماده 193 قانون تجارت بیان شده است جایی که گفته می‌شود: (( شرکت تعاونی اعم از تولید یا مصرف ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا بر طبق مقررات مخصوصی که با تراضی شرکاء ترتیب داده شده باشد تشکیل بشود.))
در نوشتن اساسنامه بهتر است از مشاور و یک فرد آگاه به قوانین کمک گرفته شود، چرا که این اساسنامه سالها برای شرکت شما نقطه ارجاع و اشاره می‌شود. پس هر نکته و بیان و هدفی که در آن آورده شود باید ریز به ریز انجام و اجرا شود و اعضاء به آن تعهد داشته باشند. یک اساسنامه شرکت تعاونی در کنار توضیحات، هدف‌‌ها و تمرکزات شرکتی باید مواردی مانند: نام با قید کلمه تعاونی، موضوع، نوع، حوزه عملیات، مدت، مرکز اصلی، نشانی، میزان سرمایه، مقررات مالی و کار، مقررات مربوط به اعضاء، ارکان، حداقل و حداکثر اعضا به نسبت سرمایه، انحلال و تصفیه، فرصت اشتغال، نوع فعالیت و …. را شامل شود.
تشکیلات شرکت تعاونی
هر شرکت تعاونی از سه رکن اصلی تشکیل می‌شود که در تعامل با هم و کنترل کننده هم فعالیت می‌کنند. این سه رکن در راستای نظارتی نیز فعالیت می‌کنند و مانند یک حلقه بسته بر مجموعه نظارت خواهند داشت که شامل: مجمع عمومی ، هیات مدیره و بازرس می شود.
- مجمع عمومی شرکت تعاونی
جلسات اعضای تعاونی یا نمایندگان اعضا منجر به دو مجمع عادی و فوق العاده می‌شود که در مجمع عمومی تصمیماتی همچون :انتخاب هیات مدیره و بازرس یا بازرسان، تصویب بودجه سالیانه، رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان و گزارش های مالی، تعیین سیاست ها و خط مشی شرکت، گرفته می‌شود. مواردی چون افزایش و کاهش سرمایه و یا تصمیم به انحلال شرکت در ردیف وظایف مجمع فوق العاده قرار می‌گیرد.
- هیات مدیره شرکت تعاونی
طبق قانون برای هیئت مدیره باید حداقل 3 نفر از اعضا(شرکاء) حضور داشته باشند و این تعداد بیشتر از 7 نفر نمی‌تواند باشد. این هیئت مدیره منتخب به مواردی چون اجرای تصمیمات مجمع‌ها، تهیه صورت‌ها و گزارشات مالی برای ارائه در مجمع، اجرای مفاد اساسنامه، عزل و نصب مدیر عامل و … رسیدگی می‌کنند.
- بازرس شرکت تعاونی
گفتیم در مجمع عمومی جایگاهی به عنوان بازرس انتخاب می‌شود. شخص بازرس ناظر بر عملکرد هیئت مدیره و اجرای تمام موارد جاری شرکت بر اساس اساسنامه می‌باشد. بررسی صورت‌های مالی و گزارشات نیز از دیگر وظایف بازرس می‌باشد و همانطور که گفتیم در یک چرخه این سه رکن برهم کنترل دارند.
ذخیره احتیاطی در شرکت تعاونی
طبق قانون شما باید پیش بینی بر ضررهای احتمالی در شرکت خود داشته باشید و مقداری از درآمد شرکت به این شکل به عنوان یک پشتوانه کنار گذاشته شود. به این مورد ذخیره احتیاطی گفته می‌شود که در ماده 4 قانون شرکتهای تعاونی به آن اشاره شده است.
مالیات شرکتهای تعاونی به چه شکل است؟
درشرایط کنونی هر شرکت ومجموعه‌ای باتوجه به گردش مالی که دارد، تعهدات مالیانی را نیز در قبال دولت باید انجام دهد. ماده 5 قانون شرکتهای تعاونی در زمینه مالیات این شرکت‌ها بیان می‌کند: شرکت‌هایی که طبق مقررات این قانون تشکیل و اساسنامه آنها به تصویب شورای عالی تعاون کشور می‌رسد، از پرداخت حق الثبت و تمبر سهام و مالیات بر درآمد معاف می باشند .
چند دسته از مرسوم‌ترین شرکتهای تعاونی فعال در کشور :
- شرکت تعاونی مسکن
- شرکت تعاونی محصولات کشاورزی
- شرکت تعاونی
- محصولات صنعتی
- شرکت تعاونی روستایی
- شرکت تعاونی بخش و فروش محصولات مختلف
- شرکت تعاونی بیمه
- شرکت تعاونی مصرف
- شرکت تعاونی وام و تسهیلات
سخن پایانی
تیم مشاوره و حقوقی ثبت کسرا سعی کرده است در این مطلب به صورت کلی و با بیانی جامع به تعریف شرکتهای تعاونی و مواردی که نیاز است درباره این شرکت‌ها بدانیم پرداخته است. با این حال همچنان برای هرگونه پشتیبانی و مشاوره‌ای در کنار شما همراهان خواهیم بود.
تولید محتوا: کانون تبلیغاتی فرمو
